Sinds eind 2017 is Juanita van Schoonhoven projectleider bij de Alliantie Zuidoost. Een nog hechtere samenwerking in de Wijkzorg en toegang tot zorg dichterbij de bewoners – dat waren enkele van haar belangrijkste opdrachten. Een mooie uitdaging voor een gedreven netwerker als Juanita. Zuidoost kent ze intussen op haar duimpje. En vele kennen haar. Ze heeft een bijzondere band met het stadsdeel gekregen. Maar er zijn ook grote zorgen. Vooral in deze tijd. Juanita vertelt.
Sinds de komst van het coronavirus heb ik het alleen maar drukker gekregen. Ik kan me het moment nog precies herinneren. De persconferentie met onze minister-president. Ik realiseerde het met allemaal nog niet zo goed, het moest nog indalen. De dag erna ging ik naar de markt en bij thuiskomst lag er een mail: vanaf nu werden we geacht thuis te gaan werken. Mijn eerste reactie? Maar hoe moet het nu met al die mensen in Zuidoost?
Volle mailbox
Niet lang daarna liep mijn mailbox vol. Uiteenlopende zorginstellingen en hun medewerkers hadden vragen. Ze wilden zorgen delen. Een paar dagen na de lockdown kreeg ik een mailtje van de directeur van MaDi Zuidoost. Op Schiphol waren 2500 medewerkers op straat gezet. Wij maakte een snel rekensommetje. Ongeveer 50% van die medewerkers komt uit Zuidoost. Dat is het begin van een hoop ellende. Geen betaald werk meer. Het begin van nog meer armoede. En wellicht ook een groter risico op huiselijk geweld. Al heel snel zag ik wat deze situatie voor het stadsdeel betekende.
Een tandje erbij
Dat is het enige wat je op zo’n moment kunt doen! Ik mobiliseerde alle partijen die op dat moment nog actief waren in het stadsdeel. Ik kon op alle hulp rekenen van stadsdeelvoorzitter Tanja Jadnanansing. Beiden zagen we de crisis in volle omvang op ons afkomen. Ik begon zoveel mogelijk data te verzamelen en ging extra vaak langs bij al onze actieve partners die precies wisten wat er speelde. Ik zag al snel de nodige schrijnende gevallen voorbijkomen. Stress door het wegvallen van werk. De kinderen ineens thuis, en geen laptop om onderwijs te kunnen blijven volgen. Ik had maar half door waar ik in beland was en werkte aan éèn stuk door. Ik was eigenlijk continue bezig om mensen aan elkaar te koppelen. Waar zorg of ondersteuning uit dreigde te vallen, probeerde ik een oplossing te zoeken.
Hecht netwerk
Dat netwerk had ik goed op orde. Daar bouwde ik de afgelopen jaren aan. Wie kan wat betekenen, in welke situatie? Al die nummers heb ik in mijn telefoon! Ik zorgde ervoor dat belangrijke corona informatie in veel verschillende talen het stadsdeel in ging. Ik merkte nu in deze situatie hoe ongelofelijk belangrijk een hecht netwerk is. En dat werd de afgelopen maanden alleen maar hechter. Ik boorde ook nieuwe netwerken aan bij onder meer jeugd, kraam en geboortezorg. Ik ben in Zuidoost vrijwel overal aangehaakt. Ik durf wel te zeggen dat we een netwerk, van nul tot 100, in beeld hebben.
Gerichte acties
Ook dat probeerden we met elkaar op te pakken. Iets extra’s voor de jongeren. Hoe informeer je die? We hadden toegang tot verzoeken voor de corona bus, waar alliantie partners zoals Streetcornerwork met veldwerkers ook hun steentje aan bijdroegen om mee te rijden en vragen te beantwoorden. We gingen geregeld met de corona bus de straat op. Swazoom was hier enorm actief in. Samen met PBAZO deden we zoveel mogelijk om alle bewoners goed te informeren. Met tussendoor soms wat boodschappen voor een kwetsbare bewoner en flyeren. Alle beheerders van PBAZO hebben meegeholpen met uiteenlopende klussen. Ik was met zoveel meer bezig dan mijn reguliere werk. Ik merkte dat iedereen wat extra’s wilde doen. Er was ongelofelijk veel inzet en betrokkenheid. Ik schakelde ook met Maike van het ROC van Amsterdam. Waar zitten de kwetsbare jongeren in Zuidoost, en waar kunnen we iets extra’s doen? Een jonge slimme dame genaamd La Keisha – die een project voor studenten heeft opgezet, met een achterban van medestudenten als ervaringsdeskundigen en een psycholoog – had een mooi programma opgezet om studenten te ondersteunen en deze gekoppeld aan BOOT, het ROC, het initiatief Student voor Student …. Er was ongelofelijk veel stress onder de studenten. Hoe moest het nu met het afstuderen? En niet kunnen studeren in de bibliotheek, want die was dicht. Al die signalen koppelden we terug aan het stadsdeel en stadsbreed. Het stadsdeel faciliteerde daarop verschillende hotspots in de openbare ruimte met extra wifi voorzieningen. De gemeente startte met een laptop actie. In Zuidoost kwamen de laptops uit alle hoeken en gaten vandaan. Ze kwamen zelfs van individuele professionals, en zo konden we op die manier ook wat extra’s doen.
Zorgen
Ja, die waren er ook. De zorgen om de ambulante professionals uit de verschillende organisaties, die geacht werden zonder goede bescherming hun werk te doen. Er waren professionals die na hun werk ergens anders verbleven, ergens anders sliepen. Er was angst om hun dierbaren en klanten te besmetten, ze aan risico’s bloot te stellen. Netwerkpartners die ziek werken, collega’s in de directe zorg die kwamen te overlijden. Die angst en onzekerheid over de toekomst is overigens nog steeds voelbaar op straat. Hij is overal. Het was voor veel mensen een reden om niet eens meer naar de huisarts te gaan, met alle gevolgen van dien. Andersom zijn er ook gevoelens onaantastbaar te zijn. Sommigen wanen zich virus vrij, het is toch maar een griepje?
Ongedocumenteerden
Dit is een grote groep in Zuidoost. Naar schatting gaat het om ongeveer 10.000 mensen in 2019, maar dat zouden er zomaar een stuk meer kunnen zijn. Ze zitten vaak in illegale onderhuur. Ze hebben vaak meerdere zwarte baantjes. Als dat wegvalt, ontstaan er immense problemen. Veel van deze mensen werden op straat gezet. Daar troffen we ze, met enige regelmaat. Gezinnen die ineens op straat woonden. Of in een oude garagebox. We merkten dat er heel snel heel veel extra vraag was naar voedsel. De voedselbank redde dat niet, ze konden hier onmogelijk aan voldoen. Al snel ontstonden er veel bewoners initiatieven en stonden er partijen op die al iets voor de gemeenschap betekenden. Ze gaven nu alleen op een andere manier invulling aan hun activiteiten. Veel kerkgemeenschappen deden iets extra’s. Op veel hoeken van de straat was er te eten. Ook dat is Zuidoost. Verbroedering en saamhorigheid. Dat heb ik de afgelopen periode meer gezien dan ooit.
Mantelzorgstress
Ja, ook dat kwamen we tegen. Voor veel kwetsbare mensen in het stadsdeel viel de dagbesteding weg. Amstelring en Cordaan zijn daar in gesprongen. Ze reden rond door het hele stadsdeel om te kijken waar extra hulp nodig was. In nood worden mensen creatief. Er was al vrij snel hele leuke digitale dagbesteding ontwikkeld, en een aantal huishoudens was hier daadwerkelijk mee geholpen. Ik heb er zelf ook aan mee gedaan. Echt heel leuk. Tja, wat heb ik niet gedaan? De eerste maand heb ik teveel thuis achter mijn laptop gezeten. Daarna kon je me weer overal in het stadsdeel vinden. Dat is meestal op de locaties van de buurtwerkkamers. Dat waren de laatste maanden een van de weinige plekken die nog open waren – om bewoners te ondersteunen met vraagstukken rondom verlies van werk en inkomen.
Kinderopvang
Ik denk dat we een van de eerste stadsdelen waren, die in dat gat zijn gesprongen. In Zuidoost wonen buitengewoon veel eenoudergezinnen. Wat te doen als dan de opvang wegvalt? Ook dat veroorzaakt stress. In samenwerking met instellingen als Swazoom, de voor en na schoolse opvang, stichting Mi Na Mi en de MaDI werd er al snel alternatieve opvang geregeld voor dit soort gezinnen.
Zelfredzaamheid
Die nam in sommige gevallen toe bij mensen. Bij heel veel ouderen merkte ik hoe genereus ze soms afstand deden van hulp waar ze recht op hadden. Velen gingen ervan uit dat anderen het wellicht nog harder nodig hadden dan zijzelf. Het kan altijd nog slechter. In de GGZ zag ik bijzondere dingen gebeuren. Sommige cliënten – die voorheen niet zonder hulp konden – werden ineens een stuk zelfstandiger en kordater in deze situatie. Dat kan zo’n crisissituatie dus ook met mensen doen. Aan andere kant zag ik uiteraard meer verward gedrag onder kwetsbare groepen – onder meer omdat de toekomst en het verloop van het virus nog zo onduidelijk is. En ook het gebruik van allerlei middelen nam toe.
Jongeren
Hier in Zuidoost zag je al vrij vroeg dat jongeren op straat begonnen te leven. Onder meer doordat de scholen dicht waren natuurlijk. Ja, ook hier waren leerlingen zoek of kregen de leraren geen contact met enkele leerlingen toen de scholen eenmaal dicht waren. Hierbij is uiteindelijk de leerplicht ambtenaar ingezet om te achterhalen wat er aan de hand was. Heel veel bewoners hier in het stadsdeel vinden het moeilijk om zichzelf te organiseren. En zeker in crisistijd is dat extra lastig. Veel mensen staan iedere dag weer in de overlevingsstand. Dat is dan waarschijnlijk het belangrijkst. Jongeren in het voortgezet onderwijs hebben het nog steeds zwaar. Een extra risico vormt het op straat hangen! Ja doordat in het begin werd verkondigd dat jongeren niet ziek werden, voelden zij ook niet echt de ernst van de situatie. De verveling sloeg toe. Sommige kregen een laag school advies. Op een andere manier je diploma moeten behalen, dat is voor velen een hele uitdaging geweest toen de scholen weer actiever werden. Door toename van het aantal besmettingen is het nu weer wat rustiger in het straatbeeld, ook de metro is wat minder vol in mijn beleving. Er wordt minder gereisd.
Verwachting voor Zuidoost
Ik ben er van overtuigd dat er straks een grote piek aan maatschappelijke hulpvraag gaat komen. Niet alleen onder kwetsbare bewoners. Dit begint een zaak van lange adem te worden. Wij mensen houden dit geen eeuwigheid vol, lockdown, thuiswerken, of beperkende maatregelen. In alle gevallen moet de meest basale zorg natuurlijk wel geleverd kunnen worden. Met de nieuwe beperkende maatregelen zullen ongetwijfeld de extra kwetsbare groepen weer het hardst geraakt worden. Het begon in de horeca bijvoorbeeld weer een beetje aan te trekken met werk, maar dat gaat nu deels weer wegvallen. Veel mensen werkten hier als schoonmaker in een hotel of op Schiphol. Mensen met vaak meerdere laagbetaalde en vaak zwarte baantjes. Die merken de verscherpte maatregelen als eerste. Juist, dit virus zorgt voor nog meer kansenongelijkheid.
Bureaucratie
Ook dat heb ik de afgelopen tijd op verschillende momenten ervaren. Sommige bewoners met klachten moesten getest worden maar gingen niet – om daar te komen mochten of durfden ze niet te reizen met het OV. Een slimme arts in Zuidoost sprong in op dit gegeven en zette met eigen middelen een klein testlab op bij zijn praktijk. Dat mocht vervolgens niet. Want de GGD schrijft voor dat het testen alleen door gecontracteerde partijen mag worden verricht. Tja, daar sta je dan. In heb begin van de lockdown was aan alles gebrek. Tot aan mondkapjes toe. Dat heeft levens gekost.
Over de zin en onzin van alle maatregelen
Ook mijn leven is veranderd. Contacten met vrienden en familie vul ik op een andere manier in. Vaker digitaal, helaas. Om me heen zie ik dat niet iedereen zijn gezond verstand blijft gebruiken. Sommige mensen snappen de impact van dit virus nog steeds niet. Kijk maar hoe mensen hier bewegen op straat. Het is vaak geen onwil. Maar mensen zijn gewend aan een bepaalde manier van doen en laten. Veel culturen hier hebben nogal nauwe en warme contacten. Ze realiseren zich onvoldoende dat dit in het hier en nu niet kan. Het zou enorm helpen als iedereen zich aan alle maatregelen houdt. Of ik het nu leuk vind of niet, ook ik houd me er aan. Het draait allemaal niet om mij, en dat zouden meer mensen zich moeten realiseren. Het is iets dat ons allemaal aangaat.
Zorgen om Zuidoost
De huisvestingsproblematiek was hier al enorm, en die is de afgelopen maanden alleen nog maar groter geworden. Zie de vele ongedocumenteerden die nu op straat leven, het kunnen reizende besmettingshaarden zijn. Amsterdam zou in het hier en nu nog meer in moeten zetten op de armoedeproblematiek. Het grootste woningsegment in Zuidoost is sociale huur, en dat zegt wat over onze bewoners. Instanties moeten nog meer met elkaar gaan samenwerken. Zoals al gezegd, de ongelijkheid is met de komst van het virus alleen maar toegenomen. En in Zuidoost was een startkwalificatie al minder waard dan elders. Jouw postcode maakt al direct dat je minder kansrijk bent. Het lijkt niet meer te gaan om wat je wel kunt. Daarnaast verlaat 23% van onze jongeren school met een vorm van analfabetisme. En ook dat gegeven maakt me boos. Waarom doen we hier met elkaar niets aan? Ik heb een groot hart voor Zuidoost. Het gaat hier nog onvoldoende om de kwaliteit van ondersteuning voor de meest kwetsbaren.
Buurtteams in oprichting
Een belangrijke stap. Ik hoop dat de rol van projectleider wijkzorg de stad behouden blijft. Een cruciale functie in een complex speelveld. Deze netwerkfunctie blijft heel hard nodig in de stad, ook met de komst van de buurtteams. Je bent de ogen en oren van een stadsdeel. Alle partijen zijn van goede wil, maar informatievoorziening kan nog beter. Mensen weten soms nog onvoldoende wat er allemaal al gebeurt in het stadsdeel. Uit ervaring kan ik nu vertellen dat er meer gebeurt dan je denkt. En dat weet je alleen door continue te netwerken in je buurt.
Hoptille 183
Dit pand kregen we via IJmere, een belangrijke netwerkpartner voor ons. En met dank gebiedspartner Paul! Door domein overstijgend samen te werken kun je dit soort plekken met elkaar realiseren. Een plek voor alle netwerkpartners en bewoners. Een ruimte voor en door de buurt en alle betrokken partners. Een laagdrempelige inloopplek. De collega’s van het Verbond – de toekomstige buurtteams – gebruiken deze ruimte ook. Iedere dag hebben ze hier inloopspreekuur van 9 tot 12. Daarnaast wordt de ruimte gebruikt door de bijbelclub, hoodlab, en door andere bewonersinitiatieven. Veel bewoners houden er hier niet van, om bij een officiële instantie binnen te lopen. Hier is de drempel heel laag! Bijna al het meubilair is verplaatsbaar of verrijdbaar. Met de verrijdbare balie gaan we geregeld met acties de buurt in. Dat gaan we nog vaker doen. In een buurt als Zuidoost moet je outreachend werken. Samen en met hoodlab gaven we ons pand een profiel dat zowel naar binnen als naar buiten een prettig gevoel geeft en een goede sfeer uitstraalt. Alles werkt hier op relatie. Als het goed en veilig voelt, weten mensen je te vinden en zoeken ze je op. We zijn sinds april 2019 actief op en rond deze locatie. Het is nu al een belangrijke plek om verder te bouwen aan ons netwerk.